آیا می‌دانستید شهر زیبای دامغان، با تاریخ و تمدن غنی‌اش، روی یکی از فعال‌ترین مناطق لرزه‌خیز ایران قرار گرفته است؟ بله، مطالعات علمی نشان می‌دهد این منطقه، حدفاصل پهنه‌های لرزه‌زمین‌ساخت البرز شرقی و ایران مرکزی، خانه‌ی گسل‌های فعالی است که هر لحظه می‌توانند به لرزه درآیند.
- تاریخی پر از لرزه: گذشته دامغان گواه این حقیقت است. کافیست نگاهی به زمین‌لرزه فاجعه‌بار ۲۲ دسامبر ۸۵۶ میلادی بیندازیم. زلزله‌ای به بزرگی ۷.۹ که نه تنها دامغان را ویران کرد، بلکه ۲۰۰,۰۰۰ نفر را به کام مرگ کشاند و تمام روستاها را از بین برد! این تنها یک نمونه از قدرت طبیعت در این منطقه است.
گسل‌های اصلی، خطرات پنهان: در دل این منطقه، چهار گسل اصلی نقش‌آفرین هستند که باید آنها را بشناسیم:
- گسل دامغان: فقط ۴ کیلومتر تا شهر فاصله دارد و می‌تواند زلزله‌ای با بزرگی ۷.۱۵ Ms ایجاد کند.
- گسل شمال دامغان: با بیش از ۱۰۰ کیلومتر طول، پتانسیل ایجاد زلزله‌ای تا ۷.۶۵ Ms را دارد.
- گسل آستانه: این گسل با طول حدود ۵۰ کیلومتر، در ۴۰ کیلومتری دامغان قرار دارد و می‌تواند زلزله‌ای به بزرگی ۷ Ms تولید کند.
- گسل عطاری: با طول تقریبی ۶۰ کیلومتر و فاصله ۲۰ کیلومتری از دامغان، قابلیت ایجاد زلزله‌ای با بزرگی حدود ۷.۲ Ms را دارد.
فعال شدن هر یک از این گسل‌ها می‌تواند زمین‌لرزه‌هایی با بزرگی بیش از ۶.۲ (حتی تا ۷.۴ Ms) ایجاد کند. در چنین حالتی، شتاب حداکثر زمین (PGA) در شهر دامغان می‌تواند به بیش از ۰.۵g (حتی تا ۰.۹g) برسد که تلفات و خسارات بسیاری را به همراه خواهد داشت.
چند وقت یکبار باید منتظر زلزله باشیم؟ مطالعات نشان می‌دهد که زمین‌لرزه‌های بزرگتر از ۷.۴ هر ۱۵۶۰ سال یک بار، زمین‌لرزه‌های بزرگتر از ۷ هر ۴۵۰ سال یک بار و زمین‌لرزه‌های بزرگتر از ۶.۵ هر ۱۳۰ سال یک بار در این منطقه رخ می‌دهند. اما زمین‌لرزه‌های کوچک‌تر و متوسط (حدود ۵.۵ ریشتر) ممکن است هر ۵ سال یک بار یا کمتر اتفاق بیفتند.
وضعیت خانه‌های ما چطور است؟ متاسفانه، یکی از مهمترین چالش‌ها، آسیب‌پذیری بالای سازه‌های منطقه است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که:
- حدود ۵۰% از خانه‌ها و ساختمان‌ها از نوع “بسیار ضعیف” (نوع A) یا “ضعیف” (نوع B) هستند. این ساختمان‌ها اغلب از خشت و گل یا مصالح نامرغوب ساخته شده‌اند و مقاومت کمی در برابر زلزله دارند.
- ۲۵ تا ۳۰% ساختمان‌ها “متوسط” (نوع C) و تنها ۱۵ تا ۲۰% “خوب” (نوع D) طبقه‌بندی می‌شوند.
- تعداد ساختمان‌های “بسیار خوب” (نوع E) که بر اساس استانداردهای روز ساخته شده‌اند، کمتر از ۵% است!
این آمار نگران‌کننده به وضوح نشان می‌دهد که دامغان در برابر زلزله بسیار آسیب‌پذیر است.
راه حل چیست؟ با توجه به این یافته‌ها، ضروری است که:
- ساخت‌وساز ایمن: نظارت دقیق بر ساخت‌وسازها و رعایت کامل آیین‌نامه‌های لرزه‌ای، به خصوص در مناطق روستایی، باید در اولویت قرار گیرد.
- تقویت و بازسازی: برنامه‌ریزی برای تقویت و بازسازی بافت‌های فرسوده و ساختمان‌های قدیمی بسیار حیاتی است.
- افزایش آگاهی عمومی: آموزش و افزایش آگاهی عمومی در مورد خطرات زلزله و نحوه آمادگی در برابر آن، می‌تواند به کاهش تلفات کمک کند.
با همت جمعی و برنامه‌ریزی صحیح، می‌توانیم دامغان را در برابر خشم طبیعت مقاوم‌تر کنیم و آینده‌ای امن‌تر برای نسل‌های بعدی بسازیم.
دیدگاه‌ها